بانویی که امام رضا(ع) از او طلب شفاعت نمود

گروه آئین و اندیشه فرهنگ نیوز؛ حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها در خانه ی عصمت و طهارت چشم به جهان گشود، پدر بزرگوارش امام هفتم، حضرت امام موسی کاظم علیه السلام و مادرش نجمه سلام الله علیها و برادرش امام رضا علیه السلام بود.

نام شریف آن حضرت، فاطمه کبری سلام الله علیها و القابش معصومه، طاهره، حمیده و برّه، رشیده، تقیّه،کریمه اهل بیت و عالمه آل طه و... می باشد. در اول ذیقعده سال ۱۷۳ (هـ.ق) در مدینه به دنیا آمد و در سن ۲۸ سالگی در دهم ماه ربیع الاول ۲۰۱ در قم وفات یافت. [۱]

 

انتساب ایشان به بیت وحی، رسالت و امامت نشان از شرافت و اصالت خانوادگی آن حضرت است. امام رضا(ع) در زیارتنامه که برای خواهر بزرگوارشان فرمودند به شرافت نسبی حضرت معصومه(س) و نسبت ایشان با چهارده معصوم(ع) اشاره دارند؛

السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ فَاطِمَةَ وَ خَدِيجَةَ السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ وَلِيِّ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكِ يَا أُخْتَ وَلِيِّ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكِ يَا عَمَّةَ وَلِيِّ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ

سلام بر تو اى دختر رسول خدا، سلام بر تو اى دختر فاطمه و خديجه، سلام بر تو اى دختر امير مؤمنان، سلام بر تو اى دختر حسن و حسين، سلام بر تو اى دختر ولىّ خدا، سلام بر تو اى خواهر ولىّ خدا، سلام بر تو اى عمّه ولىّ خدا، سلام و رحمت و بركات خدا بر تو اى دختر موسى بن جعفر؛

 

وجود این امر را می توان سرچشمه فضائل و کمالات معنوی و روحانی آن بانوی آسمانی دانست. افزون بر آن، زندگی در خانه و تربیت توسط پدر بزرگوارش امام موسی کاظم(ع) و همچنین زندگی در کنار برادرش حضرت رضا(ع) سبب شد، تا از تعالیم عالیه و الهی آن رهبران الهی بهره مند شوند. بنابراین، می توان آن بانوی بزرگوار را یکی از بهترین الگو و اسوه ها و نموداری از فضایل اهل بیت (ع) دانست.

 

آن حضرت تا سن شش سالگی در مدینه در محضر پدر برزگوارش امام هفتم بوده که یکی از کرامات و فضایل حضرت معصومه سلام الله علیها در همین سن خردسالی روی داد. زمانی که پدر بزرگوارشان در سفر بودند، جمعی از شیعیان برای دریافت پرسشهای خود به مدینه وارد شدند تا به محضرامام موسی بن جعفر علیه السلام برسند و پاسخ سؤالات خود را از حضرتش دریافت کنند. اما با خبر شدند که آن بزرگوار در مسافرت هستند لذا پرسشها را به خانواده امام کاظم علیه السلام سپردند تا در سفر بعد پاسخ بگیرند. حضرت معصومه سلام الله علیها که حدود شش سال داشت، پاسخ سؤالات آنها را نوشت و به ایشان داد. امام موسی کاظم علیه السلام پس از بازگشت از سفر و باخبر شدن از این قضیه به نشان تمجید از دخترش حضرت معصومه سلام الله علیها و تصدیق او سه بار فرمودند:«فداها ابوها؛ پدرش به فدایش»

 

یکی از فرازهایی که بیانگر اوج عظمت و مقام حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها است، زیارت نامه ای است که حضرت رضا عیه السلام در مورد آن حضرت بیان فرموده اند. در فرازی از آن چنین آمده است:« يَا فَاطِمَةُ اشْفَعِي لِي فِي الْجَنَّةِ فَإِنَّ لَكِ عِنْدَ اللَّهِ شَأْنا مِنَ الشَّأْنِ؛ [۲] ای فاطمه مرا در مورد ورود به بهشت شفاعت کن؛ چرا که در پیشگاه خداوند دارای مقامات و درجات بسیار ارجمندی هستی.»

 

 امام صادق علیه السلام نیز در روایتی قبل از ولادت امام کاظم (ع) فرمودند: «وستدفن فیها امرأةٌ من اولادی تسّمی فاطمهٌ فمن زارها وجبت له الجنَّه؛ [۳] به زودی در قم بانویی از فرزندان من به نام فاطمه دفن شود. کسی که مرقد او را زیارت کند بهشت برای او واجب گردد.»

 

نقل شده که حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی(ره) به طلاب می‌فرمود: علت آمدن من به قم این بود که پدرم آقا سید محمود مرعشی نجفی (که از زهّاد و عبّاد معروف بود) چهل شب در حرم حضرت علی(علیه السلام) بیتوته نمود که آن حضرت(علیه السلام) را ببیند. شبی (در حال مکاشفه) حضرت را دیده بود که به ایشان می‌فرماید: سید محمود، چه می خواهی؟ عرض می‌کند: می‌خواهم بدانم قبر فاطمه زهرا(سلام الله علیها) کجاست تا آن را زیارت کنم. حضرت فرموده بود: من که نمی‌توانم برخلاف وصیتِ آن حضرت قبر او را معلوم کنم. عرض کرد: پس من هنگام زیارت چه کنم؟ حضرت فرمود: خدا جلال و جبروت حضرت فاطمه(سلام الله علیها) را به فاطمه معصومه(سلام الله علیها) عنایت فرموده است. هر کس بخواهد ثواب زیارت حضرت زهرا(سلام الله علیها) را درک کند، به زیارت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) برود.[4]

 

در سال ۲۰۰ (هـ.ق) زمانی که یگانه برادر حضرت معصومه سلام الله علیها به اجبار مأمون مجبور به هجرت به خراسان شدند، حضرت حدود یک سال به دور از برادر خود در مدینه زندگی کرد. مأمون عباسی در سال ۲۰۱ (هـ.ق) حضرت امام رضا علیه السلام را به عنوان ولیعهد خود تعیین نمود. در این هنگام آن حضرت برای بستگان خود در مدینه و به خصوص برای حضرت معصومه سلام الله علیها نامه ای نوشت و آنها را به خراسان دعوت نمود. حضرت معصومه سلام الله علیها به مجرد خواندن نامه امام علیه السلام برای دیدار برادر عازم خراسان شد و با گروه بسیاری از امام زادگان و بستگان به سوی خراسان حرکت نمودند.

 

کاروانی که حضرت معصومه سلام الله علیها در میان آن بود، به سرپرستی هارون بن موسی بن جعفر علیه السلام منزل به منزل حرکت کردند و به ساوه رسیدند. در آنجا دشمنان خاندان نبوت به کاروان حمله و هارون را به شهادت رسانده و جمعی را مجروح کردند. در اثر این حادثه دلخراش کاروان دختر موسی بن جعفر علیه السلام پراکنده شدند.

نقل شده است که حضرت معصومه سلام الله علیها توسط غذای آلوده به زهر مسموم و بیمار شدند.

 

هنگامی که خبر ورود حضرت به ساوه و خبر بیماری ایشان به آل سعد (شیعیان عرب اشعری) رسید، آل سعد به اتفاق به استقبال آن حضرت رفته و در میان آنها موسی بن خزرج بن سعد اشعری مهار شتر حضرت را گرفت و او را به شهر قم دعوت نمود. به هنگام ورود به قم محبان اهل بیت استقبال کم نظیری از خواهر امام رضا علیه السلام کردند. در روز 23 ربیع الاول سال 201 ه . ق، کجاوه حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام درمیان شور و هیجان مردم قم به این سرزمین وارد شد. موسی بن خزرج، آن حضرت را در منزل خود جای داد و با کمال افتخار از آن بانو پذیرایی کرد. البته ایشان تنها هفده روز در قید حیات بود و سپس دیده از جهان فرو بست. در این مدت کوتاه عبادتگاه سرای موسی بن خزرج محراب عبادتهای حضرت معصومه (س) بود.

 

هم اکنون آن مکان مقدس با بنایی با شکوه مشخص و در کنار آن یک مسجد مجلّل و چند حجره وجود دارد که به عنوان مدرسه ی علمیّه ستّیّه در محلّ میدان میر قم خوانده می شود. [5] این عبادتگاه را بیت النور نیز گویند که همچنان عطر نیایش های آن بانوی بزرگوار را با خود دارد.

 

سرانجام آن حضرت بعد از شانزده یا هفده روز که در خانه موسی بستری بود، از دنیا رحلت فرمودند. [6] شیخ قرنی در کتاب خود چنین آورده است:«فکانت فیها سبعة عشر یوِماً حزینةً باکیةً علی اخیها وفارقت الدّنیا؛ [7] حضرت معصومه(س) هفده روز در قم بود و در این روزها به یاد برادرش حضرت رضا علیه السلام غمگین و گریان بود تا جان به جان آفرین تسلیم نمود.

 

زمینی که هم اکنون مرقد مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها و صحن و سرای آن حضرت در آن جای دارد،از باغهای ساحلی موسی بن خزرج اشعری بود که پس از وفات حضرت معصومه سلام الله علیها جنازه مطهر او را غسل و کفن کردند تا در سرداب همین زمین به خاک بسپارند. در تاریخ آمده است زمانی که قمی ها در مورد اینکه چه کسی وارد قبر شود، به بحث و مشورت پرداختند، ناگاه از طرف صحرا دو سوار نقاب دار پیدا شدند. همین که نزدیک رسیدند، از مرکب خود پیاده شدند و بر جنازه حضرت نماز گزاردند. سپس داخل سرداب شدند و جنازه را دفن کردند. آن گاه بیرون آمدند و رفتند و کسی نفهمید آنها چه کسانی بودند. (بعضی احتمال داده اند آنها حضرت موسی بن جعفرعلیه السلام و حضرت رضا علیه السلام بوده اند.) [8] سپس موسی بن خزرج، سایبانی از حصیر و بوریا بر سر قبر برافراشت تا هنگامی که حضرت زینب دختر، امام جواد علیه السلام وارد قم شد و گنبدی بر فراز آن مزار پاک بنا کرد. [9]

 

 

 

 

 

 

---

[1] اشتهاردی ، محمد ، حضرت معصومه (س) چشمه جوشان کوثر، مطهر، ص ۸.

[2] مجلسی، باقر، بحارالانوار، مؤسسه الوفاء بیروت، ج ۱۰۲، ص ۲۶۷.

[3] مجلسی، باقر، بحارالانوار، مؤسسه الوفاء بیروت،ج ۴۸،ص۳۱۷.

[4] محمدبیگی، الیاس، فروغی از کوثر (زندگی‌نامه حضرت فاطمه معصومه(س))، ج 1، ص54.

[5] اشتهاردی ، محمد، حضرت معصومه (س) چشمه جوشان کوثر، ص ۴۰.

[6] اشتهاردی ، محمد ، حضرت معصومه (س) چشمه جوشان کوثر، ص ۳۵.

[7] شیخ قرنی ، منهاج الدموع ، ص ۴۴۰.

[8] صحفی ، مهدی ، از زندگانی حضرت معصومه (س) و تاریخ قم، صحفی، ص ۴۳.

[9] مجلسی، باقر، بحار الانوار، مؤسسه الوفاء بیروت، ج ۴۸،ص ۲۹۰.